Wakenya wajadili mchakato wa mgwanyo wa madaraka

 

Mchakato wa mgawanyo wa madaraka nchini Kenya ulianza kisheria wakati katiba mpya ilipopitishwa mwezi Agosti 2010. Serikali kuu inatarajiwa kupeleka baadhi ya uwezo kwa serikali za majimbo baada ya uchaguzi mkuu, amabao unaweza kuahirishwa mpaka mwezi wa Januari 2013.

Bunge liliandika na kuwasilisha Muswada wa Serikali za Majimbo kwa Kibaki mwishoni mwa Februari, unaoonyesha mgawanyo wa madaraka baina ya serikali kuu na serikali za mitaa.

Hata hivyo, kukataa kwa Raisi Kibaki kutia saini muswada huo kabla haujawa sheria, kulizusha mjadala nchini Kenya juu ya jinsi gani ya kuanzisha mchakato wa kugawanya madaraka.

Kibaki alipeleka taarifa bungeni baada ya kukataa kusaini muswada hapo tarehe 1 Machi, inayotoa mapendekezo ya marekebisho ili kuhakikisha kuwa muswada unakubaliana na katiba, alisema.

Taarifa ya Kibaki ina lengo la kuunda upya mfumo wa utawala wa mikoa katika hali ambayo itawajibika kwa serikali kuu, na sio kwa magavana, kama ilivyo katika muswada. Vile vile alipeleka pamoja na muswada wa kuanzishwa kwa baraza la usalama linalofanana na Baraza la Usalama la Taifa.

Kufuatia majadiliano katika bunge wiki hii, muswada ulisitishwa hadi kikao kijacho cha mwezi wa Aprili.

Kuboresha hali za kiuchumi

Wachambuzi wanasema majadiliano ya sasa juu ya mchakato wa kugawanya madaraka unaonyesha umuhimu wa mchakato huu kwa hali ya uchumi wa nchi.

“Majadiliano yanayoendelea ni alama ya ni muhimu kiasi gani kwa mchakato wa kukabidhi madaraka kwa maendeleo ya kiuchumi ya maeneo yaliyo nje ya mji mkuu ambapo utekelazaji wake umekuwa ukikwamishwa kwa miaka mingi na ukanda mwekundu wa urasimu wa serikali kuu iliyoko Nairobi,” mwanauchumi Tiberius Barasa aliiambia Sabahi. “Sehemu ndogo za utawala nchini zitaongeza uwezo wa kusimamia nyenzo na kupeleka huduma karibu zaidi na watu.”

Pamoja na kuujadili Muswada wa Serikali za Majimbo, majadiliano yamejikita zaidi juu ya vipi Tume ya Ugawanyaji Mapato (CRA) itagawanya fedha za hazina kwa majimbo na namna gani ya kuboresha utoaji huduma zinazosimamiwa na serikali.

Ingawaje CRA imepokea lawama juu ya kuwatumia watu kama kigezo cha kupeleka fedha kwa majimbo 47 ya nchi, wachambuzi wengi wanasema mgawanyo utaboresha hali za uchumi za wananchi. Vipimo vya mgawanyo wa fedha kwa serikali za mikoa kila mmoja unapewa uzito wa asilimia: idadi ya watu katika jimbo (asilimia 60), kigezo cha mgawano sawa na (asilimia 20), kiwango cha umasikini ni (asilimia 12), ukubwa wa eneo (asilimia 6) na nidhamu ya fedha (asilimia 2).

Barasa anasema wananchi ndio watakaofaidika sana na uhamishaji wa kielezo cha matarajio ya uchumi kwa sababu serikali za majimbo ambazo ni ndogo na zilizoko karibu zaidi na wananchi, ndizo zitakazokuwa na dhamana ya maendeleo ya sekta muhimu za maendeleo.

“Vitu kama kilimo, utoaji wa maji safi, usimamizi wa barabara za vijijini na elimu vitakuwa katika dhamana ya viongozi wa majimbo kitu ambacho kinaongeza utendaji na uwajibikaji,” alisema. Wakulima, ambao ndio uti wa mgongo wa uchumi wa nchi, hawatakuwa tena wakisubiri maamuzi kutolewa Nairobi kwa sababu masuala yao yatajadiliwa na kuamuliwa na mabaraza ya majimbo.”

Viongozi wa majimbo sio tu watadhibiti huduma kama uangalizi wa masoko ya wakulima, kusafisha mitaa na kutunza mazingira, vile vile watakusanya kodi, vitu ambavyo vinaathiri uchumi wa taifa.

“Hii ni kwa sababu ya kigezo cha mgawanyo wa fedha kwa majimbo kutoka akiba za taifa kunaamuliwa na vipi mkoa Fulani unazalisha,” Barasa alisema. “ Maeneo mengine yana rasilimali kama vile madini, vyanzo vikuu vya maji, kama vile mito na maziwa, vitu ambavyo havijatumiwa na serikali kuu kwa miaka.”

“Kwa kuwepo na mgawanyo wa madaraka, watu wa maeneo watawezeshwa sana kutumia uwezo wa nyenzo hizi,” alisema.

Barasa alisema hii itafanyika katika sekta za utalii, usafiri na mawasiliano, vitu ambavyo vitakuza maendeleo. Pamoja na usalama, seriklai kuu itakuwa na dhamana ya sera za nje, haki za mali za kitaalamu, elimu ya juu, sera ya nishati na mambo mengine yenye umuhimu kwa taifa.

Mafanikio ya mgawanyo wa madaraka kama yalivyo katika katiba yatafuatana na utekelezwaji wa sheria zinazofaa,” Barasa alisema. “Moja miongoni mwao ni Sheria ya Fedha, ambayo inaeleza vipi serikali kuu itagawanya fedha kwa viongozi wa majimbo.”

Mwanasheria na mjumbe wa zamani wa Kikosi Kazi cha Kamati ya Ugawaji wa Madaraka ya Serikali, Kipchumba Murkomen, alielezea hisia zake. Kamati hiyo ilianzishwa na serikali ili kusaidia kutandika misingi ya ugawaji wa madaraka na ilikamilisha kazi yake mwezi

Oktoba.

“Moja ya dhana nzuri kabisa za sheria mpya ya katiba ni ukweli kwamba imeweka hatima ya kiuchumi ya watu katika mikono yao ,” Murkomen aliiambia Sabahi. “Watu huko chini kabisa sasa wanaweza kuamua aina ya miradi ya maendeleo ya kuitekeleza na wakati wa kufanya hivyo.”

Murkomen, ambaye pia ni mhadhiri wa sheria katika Chuo Kikuu cha Moi, alisema kufanikiwa au kufeli kiuchumi kutaamuliwa na viongozi husika walio kwenye nafasi muhimu katika serikali za nchi.

“Asilimia 80 ya matatizo ya hali yoyote ya uongozi ni ya kimfumo, kwa maana ya kuwa yanatengenezwa na mfumo uliopo, ambapo asilimia 20 hutokana na sababu za kibinaadamu,” alisema mkurugenzi mtendaji wa Seasons Restaurant and Hotels, Daniel Taleng'o Ole Kiptunen.

“Katiba mpya imebadilisha kabisa mifumo kupitia ugawaji wa madaraka na kuyaweka mafanikio mikononi mwa watu,” aliiambia Sabahi.

Kiptunen alisema kutengwa kwa asilimia 15 ya bajeti ya taifa kwa majimbo ni mwanzo mzuri, lakini hapo baadaye kiwango hicho kinapaswa kuongezwa hadi kufikia asimilia 30.